Nastavak priče o starim muzičkim instrumentima…
Kolekcija muzički instrumenti, etnološke zbirke Muzeja rudarstva i metalurgije, gotovo u potpunosti ilustruje zastupljenost lokalnih varijanti muzičkih instrumenata, karakterističnih za teritoriju severoistočne Srbije, odnosno okolinu Bora.
Prvi predmet u kolekciji – KAVAL nabavljen je 12. juna 1962. godine, otkupom ( za 1.000 dinara ), od Veljka Dikovića iz Zaječara. Pripadao je dedi Dikoviću, kovaču iz Zaječara, koji je na njemu svirao za vreme noćnih sedeljki i sličnih skupova. Instrument je izrađen od drveta, sastoji se iz dva dela: dugačkog, šupljeg, na kome se izvodi melodija i takođe, šupljeg koji ima funkciju uvlake – futrole. S prednje strane ima sedam rupica za sviranje, a osma je pozadi. Na futroli je nožem urezana godina – 1876. Pored ovog instrumenta u zbirci se nalaze frule, duduci, doboš, gusle, gajde i bušen, čije ćemo karakteristike uopšteno izdvojiti.
FRULA – najzastupljeniji muzički instrument u balkansko – karpatskoj oblasti. Sam termin se smatra leksičkim ostatkom srednjovekovnih Vlaha. Frula je pastirski instrument sa piskom na zadnjoj strani, ukrašava se bojenim šarama ili metalnom žicom.
DUDUK – pastirski instrument, u okolini Bora najčešće se izrađuje od jasenovog drveta, sa šest rupica za sviranje. Ukrašava se prstenovima od rožine.
BUŠEN – signalni duvački muzički instrument, pastirska truba od savijene kore drveta, karakteristična za područje severoistočne Srbije ( Homolje, Crnorečje, Negotinska krajina ), ali se susreće i kod drugih evropskih naroda ( Rumuna, Mađara, Slovaka, Rusa, Skandinavaca ). Bušen stočari prave u proleće, najčešće od lipove ili vrbove kore, dužine od 1,5 do 3 metra, pa se zbog dužine pri svirci oslanja na zemlju. U prošlosti je bio običaj da se bušen upotrebljava na Đurđevdan.
ŠUPELJKA – instrument sličan kavalu samo manjih dimenzija, najčešće se izrađuje od šimširovog ili drveta šljive, ali i od bivoljeg roga. Naziv ovog instrumenta potiče od cevi koja je potpuno izdubljena, šuplja i otvorena na oba kraja. Kao pastirski instrument, zastupljena je kod gotovo svih balkanskih naroda.
DVOJNICE – pastirski solistički instrument na kome se izvode setne melodije, pa se u prošlosti mogao čuti i na seoskim sedeljkama , prelima, mobama. Najčešće se izrađuje od drveta šljive, divlje kruške, bagrema, višnje, breze…Dvojnice su dvocevne svirale, sastavljene od svirale – jedinke, iste dužine u jednom komadu drveta. Rupice za sviranje raspoređene su tako da se na jednoj cevi nalaze četiri, a na drugoj tri. Pri sviranju duva se istovremeno u obe cevi pa je svirka dvoglasna. Javljaju se na čitavom južnoslovenskom prostoru, izuzimajući Sloveniju i Crnu Goru.
Ovim završavamo serijal o starim uzičkim instrumentima koji su bili izloženi u muzeju u decembru prošle i januaru ove godine.
